Nagroda dla Fundacji Anna w Gostkowie
Z ogromną radością informujemy, że nasza koleżanka Angelika Babula z Fundacji Anna w Gostkowie została laureatką niezwykle prestiżowej nagrody Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Uroczystość wręczenia nagrody im. królewny Anny Wazówny odbyła się 10 września br. w Centrum Luterańskim w Warszawie.
Było na niej kilkadziesiąt osób, w tym wiele z Inicjatywy (Nie)zapomniane cmentarze, do której należy także Fundacja Anna w Gostkowie.
Uroczystość rozpoczęto od przemówienia biskupa Jerzego Samca, który zaapelował o szacunek do przeszłości, zwracając uwagę na powstanie grupy, a następnie Inicjatywy Nie)zapomniane Cmentarze przy Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.
Następnie prof. Adam Bondar, który pełnił obowiązki RPO w latach 2015-2021, został poproszony o wygłoszenie wykładu „Ochrona zapomnianych i zniszczonych cmentarzy a wartości konstytucyjne”. Profesor Bondar podkreślił ważność dbania o miejsca pochówku odnosząc się do preambuły Konstytucji Rzeczpospolitej Polski:
„[…]wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, […] zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku […] pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane […]” oraz do Art. 5 Konstytucji RP, mówiącego o strzeżeniu przez Polskę dziedzictwa narodowego. Zgodnie z wygłoszonym wykładem dziedzictwo to pojmować należy jako dziedzictwo wszystkich obywateli RP, którzy współtworzyli polską kulturę. Podkreślono także ważność dbania o przeszłość dla dobra przyszłych pokoleń, które będzie mogło wyciągnąć z niej wnioski. Wymieniono 5 praw, które odnieść można do problematyki ochrony cmentarzy. Są to:
- wolność sumienia oraz wyznania, z którymi wiąże się prawo do posiadania danych cmentarzy;
- prawo do poszanowania życia rodzinnego oraz prywatnego;
- prawo własności, którzy przysługiwać wino tym, którzy chcieliby dbać o pochówek (zwrócono przy tym uwagę na spory, które powstawać będą poprzez rozwój miast i określone prawa do gruntów);
- wolność słowa, zgodnie z którą ochronę cmentarzy można pojmować nawet jako ekspresję artystyczną aktywisty chcącego chronić czyjeś miejsca pochówku. Władza nie powinna tego zabronić;
- prawo do edukacji, zgodnie z którym dbanie o cmentarze może stanowić także jej część.
Dodatkowo podkreślono silną potrzebę regulacji prawnych dla cmentarzy.
Po wykładzie odbyła się dyskusja wszystkich uczestników uroczystości. W dyskusji poruszono następujące aspekty:
- niejednorodność Państwa Polskiego;
- poznawanie kultury społeczności poprzez cmentarze;
- dbanie o zapomniane cmentarze jako nowy twór działań społecznych;
- tożsamość miejsca, z którą wiąże się odpowiedzialność mieszkańców za opiekę na mogiłami osób, których już nie ma;
- problem z upamiętnieniem niektórych osób, związanych z trudną historią (na przykład mogił ofiar podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego);
- ułatwienie działań społecznych poprzez użycie nowych technologii.
Po wykładzie i dyskusji przyszedł czas na najbardziej oczekiwany moment spotkania - wręczenie nagrody. Prezes Synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP ks. dr Adam Malina oraz zwierzchnik Kościoła bp Jerzy Samiec przekazali statuetkę na ręce wzruszonej Angeliki Babuli, reprezentującej Fundację Anna w Gostkowie oraz wszystkich wolontariuszy zaangażowanych w pracę.
Angelika opowiedziała zaś wszystkim historię zakupu cmentarza w Gostkowie i wszystkich działań na nim do tej chwili. Opowieści, której wszyscy goście słuchali z zapartym tchem towarzyszyła dokumentacja fotograficzna. Wyświetlono także film przybliżający pracę fundacji.
Po wystąpieniu Angeliki długo nie milkły głośne oklaski.
Ostatnim punktem uroczystości była dyskusja panelowa pt. „Godność nie umiera, wyzwania na rzecz ochrony cmentarzy”, moderowana przez prof. Tadeusza Zielińskiego. Uczestniczyli w niej (w kolejności alfabetycznej):
- Angelika Babula; Fundacja Anna w Gostkowie (zaangażowana w ochronę cmentarza ewangelickiego);
- dr Olga Kich-Masłej; Nauczyciel akademicki w Zakładzie Studiów Polsko-Ukraińskich na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (zaangażowana w ochronę cmentarzy ukraińskich),
- Maciej Lipiński; Fundacja Kamienie Niepamięci (zaangażowany w ochronę materialnych zabytków protestantyzmu),
- Agnieszka Nieradko; Komisja Rabiniczna ds. cmentarzy przy Biurze Naczelnego Rabina Polski.
W dyskusji uczestników wypunktowano wyzwania oraz dobre praktyki, jakie niesie za sobą ochrona cmentarzy.
Jako wyzwania wymienić należy:
- niechęć mieszkańców;
- brak funduszy;
- proces dziedziczenia winy przez rodziny osób niszczących cmentarze w przeszłości;
- różnice kulturowe i obyczajowe (jako przykład: istnienie cmentarza w judaizmie na wieki, niezależnie od stanu jego zachowania – ważność szczątków);
- kwestia edukacji o poszanowaniu godności osoby pochowanej;
- sytuacja prawna pozwalająca na twórczość interpretacji;
- nierozumienie potrzeby ratowania miejsc przez ludności napływowe (dotyczy np. terenów na wschodzie).
Z kolei na liście dobrych praktyk i doświadczeń znajdą się:
- angażowanie ludzi, często przyjezdnych, biorących udział w akcjach porządkowych, renowacyjnych;
- wyszukiwanie i zaangażowanie osób, którą są w stanie wykonać prace nieodpłatnie – np. kamieniarze;
- wzajemne poznawanie się środowiska osób zaangażowanych w dbanie o zachowanie cmentarzy;
- mówienie o problemie w mediach - uświadamianie i uwrażliwianie na problem;
- współpraca ze strażą graniczną (dot. Cmentarzy ukraińskich, białoruskich);
- ponowienie apelu „Godność nie umiera” .
Profesor Tadeusz Zieliński poinformował także o stanie prac nad zmianą ustawy ds. cmentarzy i pochówku oraz o uruchomieniu strony internetowej inicjatywy.
Uroczystość zakończył Biskup Jerzy Samiec, który podkreślił, że zapomniane cmentarze są tak naprawdę zawsze świadectwem pewnych kryzysów politycznych. Nawoływał do wybaczania,
a nie wypominania win i do pamięci o przeszłości.
Po uroczystości wręczenia nagrody odbyło się spotkanie grupy koordynacyjnej Inicjatywy (Nie)zapomniane Cmentarze, w czasie którego przedyskutowano plany na najbliższe miesiące.
LAUDACJA DLA FUNDACJI ANNA W GOSTKOWIE:
„Bo Ty, Panie, błogosławisz sprawiedliwego,
Osłaniasz go życzliwością jakby tarczą.” (Psalm 5,13)
Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce dziękuje Fundacji Anna w Gostkowie za działania na rzecz ratowania cmentarza ewangelickiego w Gostkowie.
Fundacja Anna w Gostkowie od 2016 r. prowadzi działania rewitalizacyjne cmentarza w Gostkowie, przywracając temu miejscu utracona godność. Decyzja założycielki fundacji, Angeliki Babuli o nabyciu gruntu i zaangażowani się w ratowanie cmentarza ewangelickiego jest ewenementem w skali kraju. Osoby skupione wokół fundacji konsekwentnie angażują swój czas, środki oraz energię, troszcząc się o upamiętnienie tego miejsca pochówku przedwojennych mieszkańców Dolnego Śląska. Nie tylko rewitalizowane są groby, alejki i całe otoczenie cmentarza, lecz także działacze Fundacji Anna w Gostkowie starają się budować mosty między ludźmi z różnych pokoleń, o różnym pochodzeniu, wyznaniu czy narodowości.
Działalność edukacyjna fundacji jest niezmiernie ważna. Dzięki staraniom członków fundacji, młodzież z całego województwa odwiedza Gostkowski cmentarz, poznając historię ziemi, na której mieszka i zyskuje wrażliwość wielkiego bogactwa kulturowego Śląska. Przy okazji rewitalizacji cmentarza udało się odtworzyć atmosferę sprzyjającą spotkaniom polsko-niemieckim, które skutkują budowaniem pojednania między oboma narodami na najbardziej elementarnym, międzyludzkim poziomie.
Nagroda Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce im. Anny Wazówny dla Fundacji Anna w Gostkowie jest wyrazem, wdzięczności i uznania za zaangażowanie na rzecz upamiętniania dawnych mieszkańców Gostkowa i okolic. To podziękowanie za bezinteresowne działania, aby okazać szacunek ludziom, o których pamięć pozostała tylko na kartach historii i na nagrobkach na cmentarzu.
Wierzymy, że taka aktywność przełamuje uprzedzenia, inspiruje, motywuje i buduje nowe relacje, czego wyrazem jest statuetka Nagrody „Razem” autorstwa Lubomira Tomaszewskiego.
O kobietach, które uratowały cmentarz ewangelicki
Przydatne linki:
niezapomnianecmentarze@gmail.com